Ateşten Gömlek, Sinekli Bakkal, Vurun Kahpeye, Handan, Türk’ün Ateşle İmtihanı gibi değerli eserlerin yazarı Halide Edip Adıvar kimdir? Neden Türk edebiyatı ve siyasetinde bu kadar etkili olabildi? Nasıl aşklar yaşadı? Yıl 1919. Halide Edip tarafından yapılan İstanbul Sultanahmet konuşmaları ve sonrasındaki halkın tepkisi. Cumhuriyet Kadını olmasını sağlayan bu eylemler, Halide Edip’in duyulmasını da mümkün kıldı. Özgürlükçü olmasının yanı sıra tam anlamıyla bağımsızlık arzusuna sahipti. Halide Onbaşı olarak da bilinmesi direniş sembollerinden birisi haline getirdi. 1964 yılının 9 Ocak günü vefat ettiğinde ise hakkında herkes farklı şekilde tanımlıyordu onu.
Anlattıklarıyla Halide Edip
Tüm bunlara ilişkin en somut hususları Mina Urgan’ın kitabı olan “Bir Dinozorun Anıları” içerisinde bulmak mümkün. Birebir Halide Edip ile 10 yıl geçiren bu değerli yazar, Falih Rıfkı’nın himayesinde kendisini buldu. Birçok farklı yazarla içli dışlı olabilmesi de buradan geliyor. Urgan’ın verdiği bilgiler oldukça çarpıcı. Özellikle edebiyat çevresince çok iyi tanınan isimlerle ilgili tüm dedikodular için bu kitabı tavsiye ederim. Şimdi ise güçlü kadın figürü Halide Edip özelinde neler yazdığına göz atalım.
Mustafa Kemal Yakışıklı Değil
Falih Rıfkı Atay’ın izlenimlerine göre Halide Edip, yönetmeyi seven bir kadın oldu. Lider kişiliği oldukça önde. Cemal Paşa başta olmak üzere birçok isimle yakındı. Verilen tüm kararlarda parmağını görmek mümkündü. Özellikle bazı kişilerin Halide Edip’e danışmadan herhangi bir eylem yapması söz konusu değildi. Bu durum ilerleyen yıllarda da sürmüş. Mina Urgan’ın ifadesine göre Falih Rıfkı Atay, bunu çok önceden fark eden isimlerin başında geliyor. Mustafa Kemal ile olan münasebeti de buna dayanır. Mustafa Kemal Atatürk’ü devamlı olarak kontrol etmek isteyen ya da yönetme fikrine sahip bir Halide Edip Adıvar portesi çiziyor. Bundan dolayı birçok önemli hususta anlaşması söz konusu olmamış. Sonrasında ise Atatürk’ü eleştiren bir kadına dönüşür. Hatta herkesin ittifak ettiği Mustafa Kemal yakışıklı bir adamdır, görüşünde bile eleştirel olmuştur. Halide Edip Adıvar’a göre yakışıklı biri değildi Atatürk.
Halide Edip’in isteği ise hem Cumhuriyet İlanı hem de Halifelik kaldırılması gibi önemli olaylarda kendisine sorması gerektiğidir. Mustafa Kemal ise hemen hiçbir kritik olayda böyle bir eylem yapmadı. Bununla birlikte iki önemli ismin arası giderek açıldı.
Salih Zeki Sonrası Halide Edip
Mina Urgan ise Halide Edip Adıvar’ın bu davranışlarını farklı şekilde yorumlar. Bizzat kendisiyle yaptığı görüşmelerde en büyük aşkı olarak Salih Zeki’den bahseder. İkinci evliliği olan Salih Zeki, çapkın ve sorumsuz bir adamdır. Ancak büyük aşka sahip olduğu için her şeyi kabul eder Halide Edip. Defalarca aldatılmasına karşın sesini çıkarmaz. Ancak eve ikinci bir kadın getirme fikrini öğrenince artık isyan eder. İki erkek çocuğa sahip olmasından dolayı bunu yapacağını da Mina Urgan’a söylemiştir. Tutkulu bir aşk yaşadığı erkeğin kendisine ihanet etmesini kaldıramaz. Bundan dolayı hep erkeklere güvenilir olmayan tipler olarak bakar. Erkekleri yönetme fikri aslında buradan gelir. Hemen her ilişkisinde buna göre bir seçim yapar. Çocuklarımın babası dediği Salih Zeki sonrasında Halide Edip, erkeklere egemen olma hırsını yükseltir. Mustafa Kemal’de bu etki etmez. Bundan dolayı yurtdışına çıkarak uzakta bir hayat yaşamayı kabul eder.